مطالعۀ صفات فنولوژیک و ارتباط آنها با پتانسیل عملکرد در گندم

تناسب زمان هر یک از مراحل فنولوژیک با شرایط محیط رشد گیاه از فاکتورهای مهم برای تطابق، سازگاری و افزایش عملکرد یک رقم در محیطی خاص است. هدف از تحقیق حاضر، شناخت فنولوژی (مراحل رشد و نمو) دامنۀ گسترده ای از ارقام و لاین های گندم زراعی ایران و ارتباط آن با سازگاری و پتانسیل تولید گیاه در شرایط اقلیمی معین (نیمه خشک وسرد) بود. بدین منظور 36 ژنوتیپ گندم در قالب طرح لاتیس ساده با سه تکرار در مزرعۀ تحقیقاتی دانشکدۀ کشاورزی دانشگاه تهران (کرج) طی سال زراعی 90-1389 بررسی شد. مراحل مختلف رشد و نمو شامل سبز شدن، ساقه روی، غلاف رفتن (بوتینگ)، سنبله دهی و گرده افشانی و صفات عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و مقدار تولید زیست توده در پایان فصل سرد برای کلیۀ ژنوتیپ ها ثبت شد. در این آزمایش، مقایسۀ میانگین ها با استفاده از آزمون دانکن در سطح 5 درصد انجام گرفت و رابطۀ بین صفات مختلف توسط همبستگی مشخص شد. نتایج این آزمایش نشان داد در ارقامی با زمان گلدهی مشابه، افزایش طول دورۀ ساقه روی (ساقه روی-گلدهی)، در اثر کاهش طول مدت مراحل قبلی، سبب افزایش تعداد دانه در سنبله می شود. علاوه بر طول دورۀ ساقه روی، طول دورۀ سقط گلچه (غلاف رفتن تا گلدهی) نیز در تعیین تعداد دانه اهمیت ویژه ای دارد، زیرا تعداد دانه در گندم به طور مستقیم براساس تعداد گلچه های بارور در مرحلۀ گلدهی تعیین می شود. در آزمایش حاضر، تأخیر گلدهی در ارقام گندم تحت بررسی به طور معناداری سبب افت عملکرد دانه شد. علاوه بر این، مشاهده شد ارقام گندم دارای مقادیر بیشتر تولید بیوماس در پایان فصل سرد، سریع تر وارد فاز زایشی شدند و پنجۀ بارور بیشتری داشتند.